Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh việc chuyển đổi thể chế nhằm xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và tăng tốc trong việc xây dựng Chính phủ số, vai trò của việc cải cách hành vi công vụ ngày càng trở nên quan trọng. Quốc hội và Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản pháp luật và nghị quyết lớn với mục tiêu đổi mới và hoàn thiện thể chế, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, việc cải cách hành vi công vụ vẫn còn nhiều thách thức, gây ra độ trễ trong việc triển khai các chính sách mới.
Giáo sư – Tiến sĩ Bế Trung Anh, một thành viên quan trọng của Ủy ban Công tác đại biểu và là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, đã nhấn mạnh rằng cải cách hành vi công vụ là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo hiệu quả của quá trình cải cách thể chế. Theo ông, nếu không có sự chuyển biến trong hành vi công vụ, các nỗ lực cải cách thể chế chỉ dừng lại ở cấp độ văn bản trên giấy. Việc chuyển đổi thể chế không chỉ giới hạn trong việc thay đổi nội dung của các văn bản pháp luật mà còn liên quan đến quá trình thay đổi cách thức tổ chức quyền lực, phân công trách nhiệm và phương thức tương tác giữa Nhà nước với người dân. Điều này đòi hỏi một sự thay đổi căn bản trong cách thức làm việc của bộ máy công vụ, từ quản lý sang phục vụ.
Thực trạng hiện nay vẫn còn biểu hiện của quán tính thể chế và hành vi công vụ truyền thống, như tâm lý “xin – cho”, sợ trách nhiệm, và chờ đợi hướng dẫn chi tiết. Những biểu hiện này đã và đang gây ra nhiều khó khăn trong việc triển khai các chính sách mới và thực hiện các chương trình phát triển. Để giải quyết vấn đề này, Giáo sư – Tiến sĩ Bế Trung Anh đề xuất một tập hợp các giải pháp đồng bộ. Ông cho rằng cần tái thiết kế văn hóa công vụ dựa trên tư duy phục vụ, gắn chỉ số hài lòng của người dân và doanh nghiệp với đánh giá hiệu suất của cán bộ công chức. Ngoài ra, việc cải tiến hệ thống phản hồi của công dân, tích hợp công nghệ số vào hoạt động công vụ và khuyến khích thử nghiệm đổi mới hành chính cũng là những hướng đi quan trọng.
Giáo sư – Tiến sĩ Bế Trung Anh cũng nhấn mạnh rằng không thể kỳ vọng vào một bộ máy hành chính có thể “cất cánh” và hoạt động hiệu quả chỉ bằng việc thay đổi luật. Cải cách hành vi công vụ cần phải song hành với cải cách thể chế. Nếu thể chế đóng vai trò là “đường băng”, thì hành vi công vụ chính là “động cơ”. Thiếu đi một động cơ đủ mạnh và một hệ thống giám sát, đánh giá hiệu quả, bộ máy sẽ khó có thể đạt được hiệu suất cao trong hoạt động.
Trên thực tế, cải cách hành vi công vụ thường là khâu ít được chú ý nhưng lại đóng vai trò chìa khóa trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Nếu không có sự chuyển biến rõ rệt trong thái độ, kỹ năng, văn hóa và trách nhiệm của đội ngũ công chức, thì mọi nỗ lực lập pháp dù có tầm nhìn và cơ chế tốt đến đâu cũng sẽ gặp khó khăn trong việc triển khai và đạt hiệu quả thực tế.
Do đó, việc thiết kế và hoàn thiện thể chế cần đi kèm với cơ chế thực thi linh hoạt và bộ chỉ số giám sát hành vi cụ thể. Điều này giúp đảm bảo rằng bộ máy công vụ thực thi thay đổi hành vi một cách thực chất, không chỉ dựa vào lời kêu gọi và động viên mà còn dựa vào cơ chế giám sát, kiểm soát quyền lực và gắn trách nhiệm của cán bộ với kết quả hỗ trợ cho khu vực tư nhân.
Chỉ khi hành vi công vụ được cải cách một cách sâu sắc, đồng bộ và có hệ thống, những mục tiêu và khát vọng phát triển mà các nghị quyết của Đảng và pháp luật của Quốc hội đề ra mới có thể trở thành hiện thực. Khi đó, quá trình cải cách thể chế mới thực sự đạt đến đích cuối cùng, mang lại sự thay đổi tích cực trong đời sống của người dân và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia.