Một sự kiện đau thương đã xảy ra trong lễ cắt bao quy đầu truyền thống của bộ tộc Xhosa tại tỉnh Eastern Cape, Nam Phi, khi 39 thiếu niên thiệt mạng và hàng chục em khác bị thương tật vĩnh viễn. Sự cố này diễn ra vào ngày 31/7 vừa qua. Mặc dù con số này đã giảm so với 93 ca tử vong vào năm ngoái, nhưng trong vòng 5 năm qua, đã có 361 em mất mạng vì nghi thức này.

Nguyên nhân tử vong chủ yếu do hoại tử mô, nhiễm trùng máu và mất nước. Lễ cắt bao quy đầu truyền thống, hay còn gọi là nghi lễ Ulwaluko, được coi là bước chuyển quan trọng từ tuổi thiếu niên sang tuổi trưởng thành của bộ tộc Xhosa. Không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo – văn hóa, mà còn quyết định vị thế xã hội của nam giới.

Tuy nhiên, việc thực hiện nghi lễ này đã gây ra nhiều tranh cãi do tỷ lệ tử vong cao và điều kiện vệ sinh tồi tệ. Tại Nam Phi, bộ tộc Xhosa là một trong những cộng đồng dân tộc lớn nhất, với khoảng 10 triệu người, tập trung chủ yếu ở tỉnh Eastern Cape. Theo quan niệm của người Xhosa, nếu không trải qua nghi lễ Ulwaluko, nam giới sẽ bị coi là ‘chưa thành đàn ông’ và bị gạt ra khỏi nhiều hoạt động cộng đồng.

Trước tình hình này, chính quyền địa phương đã đặt mục tiêu ‘không có người chết’ trong năm nay, nhưng mục tiêu này vẫn chưa đạt hiệu quả. Các chuyên gia y tế cho rằng việc những ‘thầy cắt’ không qua đào tạo dùng lại dụng cụ mà không khử trùng khiến nguy cơ nhiễm trùng lớn.

Nam Phi đã ban hành Luật Cắt bao quy đầu truyền thống từ năm 2001, yêu cầu đào tạo, cấp phép thợ hành nghề, nhưng thực thi yếu kém. Ông Sipho Mahlangu, Phó Chủ tịch Hội đồng Lãnh đạo Truyền thống Quốc gia Nam Phi, cho biết 80% ca tử vong và thương tật nghiêm trọng xuất phát từ các trường nhập hội bất hợp pháp.

Mặc dù vậy, nhiều người Xhosa vẫn cho rằng cái chết là hy sinh tất yếu và cáo buộc chính quyền không tôn trọng văn hóa. Các tổ chức nhân đạo ở Nam Phi thường xuyên lên án nghi lễ này, cho rằng hành vi áp đặt, không có sự đồng ý của cá nhân, vi phạm quyền trẻ em.

Nhiều thanh thiếu niên ở Nam Phi vẫn tham gia nghi lễ này vì muốn được công nhận là đàn ông và tránh bị sỉ nhục. Họ chấp nhận rủi ro và đau đớn vì cho rằng đó là một phần của quá trình trưởng thành.

Hơn 200 chuyên gia y tế đã tham gia khóa đào tạo kỹ năng truyền thông, hướng tới hình thành mạng lưới chuyên gia y tế làm ‘sứ giả’ truyền thông để đưa thông tin y tế đến gần hơn với người dân. Sự kiện này diễn ra trong 2 ngày 25 và 26.7 tại TP.Huế, do Bệnh viện T.Ư Huế phối hợp cùng Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM và Trường đại học RMIT Việt Nam tổ chức.

Chương trình đào tạo kỹ năng truyền thông dành cho chuyên gia y tế tạo ảnh hưởng xã hội, trong bối cảnh công nghệ số đang phát triển mạnh mẽ. Tiến sĩ – bác sĩ Ngô Minh Trí, Phó trưởng phòng Kế hoạch tổng hợp Bệnh viện T.Ư Huế, chia sẻ những định hướng chiến lược của Bệnh viện T.Ư Huế trong tiến trình chuyển đổi số toàn diện, đồng thời khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của năng lực truyền thông y tế đối với các bác sĩ, điều dưỡng và nhân viên y tế.

Phát triển năng lực truyền thông là một phần không thể thiếu trong chiến lược chuyển đổi số bền vững tại Bệnh viện T.Ư Huế. Phó giáo sư Nguyễn Hoàng Thuận, quyền Chủ nhiệm nhóm bộ môn kinh doanh đổi mới Đại học RMIT Việt Nam, cũng nhấn mạnh vai trò của dữ liệu, công nghệ và kết nối số trong hệ sinh thái HealthTech. Đồng thời, ông chỉ ra rằng để công nghệ phát huy hiệu quả trong lĩnh vực y tế, tiếng nói chuyên môn từ đội ngũ bác sĩ là yếu tố quyết định trong việc xây dựng lòng tin với người sử dụng. …

Sự hiện diện của chuyên gia y tế trên không gian số, nếu được tổ chức bài bản và đúng định hướng, sẽ giúp gia tăng hiệu quả truyền thông, nâng cao năng lực tiếp cận thông tin của cộng đồng và thúc đẩy hành vi chăm sóc sức khỏe tích cực. Thạc sĩ Đỗ Thị Nam Phương, Trưởng trung tâm truyền thông Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, nhấn mạnh rằng truyền thông y tế không còn là công việc bên lề hay nhiệm vụ phụ trợ, mà đã trở thành một phần tất yếu trong thực hành y học hiện đại.

Khi bác sĩ truyền đạt kiến thức y khoa cho cộng đồng bằng ngôn ngữ chuẩn xác, dễ hiểu, có chiều sâu, giàu tính nhân văn thì chính họ đang mở rộng phạm vi ảnh hưởng của chuyên môn, tăng cường năng lực tư vấn, góp phần điều chỉnh nhận thức và hành vi sức khỏe của người dân theo hướng tích cực. Muốn nói điều đúng, bác sĩ phải hiểu thật sâu. Muốn cộng đồng tin tưởng, bác sĩ phải giao tiếp đúng cách.

Bác sĩ chuyên khoa 2 Hoàng Thị Lan Hương, trong phát biểu khai mạc hội nghị, cho rằng thời đại công nghệ số phát triển, thông tin lan truyền nhanh chóng thì việc nắm bắt và sử dụng hiệu quả các công cụ truyền thông trở nên cần thiết hơn bao giờ hết đối với các bác sĩ, chuyên gia y tế. Người dân không còn chỉ tiếp nhận thông tin y tế qua kênh báo chí truyền thống hay khám bệnh trực tiếp, mà họ tìm kiếm lời khuyên sức khỏe trên mạng xã hội, video, Fanpage, Podcast, infographic… Việc chuyên gia y tế hiện diện đúng cách trên các nền tảng truyền thông chính là cách để định hướng dư luận, chống lại tin giả, thông tin sai lệch, góp phần xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh.

Sự kiện nằm trong chuỗi chương trình đào tạo KMOLs (Key Medical Opinion Leaders) – một sáng kiến của Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM nhằm phát triển đội ngũ chuyên gia y tế có khả năng tham gia truyền thông chính thống, góp phần định hướng hành vi chăm sóc sức khỏe cộng đồng trong bối cảnh ngành y đang chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng số hóa và kết nối đa chiều.