Việt Nam đang có cơ hội để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ nếu biết cách tận dụng và phát huy các thế mạnh sẵn có. Các chuyên gia quốc tế đã đưa ra nhận định này dựa trên kinh nghiệm phát triển khoa học không gian ở các nước tiên tiến.

Trong tọa đàm ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức, TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ về kinh nghiệm chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Quá trình này bắt đầu từ việc phát triển bộ cảm biến theo dõi lò phản ứng hạt nhân, sau đó các nhà khoa học đã linh hoạt chuyển hướng sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời.

Từ nền tảng siêu dẫn ban đầu, Saclay đã tiến tới công nghệ lượng tử và thương mại hóa sản phẩm thông qua hợp tác với các startup và tập đoàn. TS Quang nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Ở các nước phát triển như Pháp hay Canada, nhóm nghiên cứu nhận tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở để các công ty có thể tham gia cùng phát triển.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), cho rằng rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, thì rất khó để phát triển khoa học một cách thực chất. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng sở trường lớn nhất của Việt Nam chính là con người.

Để thu hút nhân tài, Việt Nam cần tạo ra một môi trường thông thoáng. Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ không thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến. Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có.

TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học để có thể vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.

Việc mở rộng hợp tác quốc tế cũng đóng vai trò quan trọng. Các quốc gia tiên tiến trong lĩnh vực vũ trụ thường có các chương trình hợp tác quốc tế rộng rãi, giúp các nước có thể học hỏi và phát triển công nghệ một cách nhanh chóng. Nếu Việt Nam biết cách tận dụng các cơ hội này, đất nước hoàn toàn có thể bắt kịp và thậm chí vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.

Ngoài ra, việc đầu tư vào giáo dục và đào tạo cũng là một yếu tố quan trọng. Cần phải có một thế hệ nhà khoa học và kỹ sư được đào tạo bài bản, có kiến thức và kỹ năng để có thể phát triển và ứng dụng công nghệ vũ trụ một cách hiệu quả.

Tóm lại, với sự quyết tâm và đầu tư đúng đắn, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Quan trọng là phải tạo ra một môi trường thuận lợi cho các nhà khoa học và kỹ sư, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế để có thể học hỏi và phát triển công nghệ một cách nhanh chóng.

Công nghệ vũ trụ là một lĩnh vực đòi hỏi sự đầu tư và nghiên cứu không ngừng. Nếu Việt Nam biết cách tận dụng các cơ hội và phát huy các thế mạnh sẵn có, đất nước hoàn toàn có thể đạt được những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực này.

Công nghệ vũ trụ đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Không còn là một lĩnh vực xa xôi và chỉ dành cho nghiên cứu, công nghệ vũ trụ hiện nay đã được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành, nhiều lĩnh vực tại Việt Nam. Từ viễn thông, định vị dẫn đường đến viễn thám phục vụ quản lý tài nguyên, giám sát rừng, đo đạc bản đồ và trồng trọt, công nghệ vũ trụ đã trở thành một công cụ quan trọng giúp chúng ta quản lý và phát triển đất nước.

Ông Trần Tuấn Ngọc, Cục trưởng Cục Viễn thám Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khẳng định rằng công nghệ vũ trụ đã hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực tại Việt Nam. ‘Công nghệ vũ trụ giống như không khí, chúng ta sử dụng hằng ngày nhưng không nhận ra’, ông Ngọc nói. Không chỉ các bộ, ngành, nhiều địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng cũng đã ứng dụng công nghệ này vào thực tiễn. Khối tư nhân cũng bắt đầu tham gia mạnh mẽ, tạo nên làn sóng chuyển động tích cực từ nhà nước sang thị trường.

Tuy nhiên, vẫn còn những trở ngại cần phải vượt qua để thúc đẩy sự phát triển của công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Hạ tầng công nghệ còn yếu, đầu tư chưa bài bản, thiếu sự phối hợp giữa các bộ ngành và chưa có chiến lược phát triển dài hơi là một số khó khăn. Ngoài ra, việc vận hành hệ thống dữ liệu vệ tinh đòi hỏi kiến thức đa ngành nhưng nguồn nhân lực chất lượng cao lại đang thiếu nghiêm trọng.

Cục Viễn thám Quốc gia kiến nghị Chính phủ cần có chính sách thu hút, giữ chân nhân tài, đầu tư hạ tầng công nghệ một cách căn cơ để ngành vũ trụ Việt Nam không bỏ lỡ cơ hội. PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, cho rằng muốn phá vỡ rào cản và thúc đẩy sự phát triển, Việt Nam cần một chiến lược phát triển vũ trụ dài hạn, không chỉ dừng ở mốc 10 năm mà phải nhìn tới 2040-2050.

Vũ trụ không chỉ là lĩnh vực khoa học – công nghệ chiến lược mà đang trở thành một ngành kinh tế đầy tiềm năng. Kinh tế vũ trụ toàn cầu được dự báo sẽ đạt quy mô 1.400 tỉ USD vào năm 2030, với sự đầu tư mạnh mẽ từ các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới. Việt Nam cần xác lập vị trí trong bức tranh này, không chỉ bằng ứng dụng vệ tinh, viễn thông mà còn thông qua các dịch vụ, sản phẩm công nghiệp phụ trợ và giáo dục khoa học.

Để đột phá, cần đưa công nghệ địa không gian vào chương trình chuyển đổi số quốc gia như một ‘lớp nền’ của hệ thống số. Đồng thời, cần có cơ chế miễn trừ trách nhiệm khi sai lệch thông tin do công nghệ cũ để khuyến khích áp dụng dữ liệu mới. Bên cạnh đó, các chương trình phổ cập kiến thức vũ trụ cho học sinh, sinh viên và cán bộ công quyền cũng cần được triển khai rộng khắp.

Nhìn chung, công nghệ vũ trụ đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong sự phát triển của Việt Nam. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa những cơ hội mà công nghệ vũ trụ mang lại, Việt Nam cần có chiến lược phát triển dài hạn, đầu tư hạ tầng công nghệ và thu hút nhân tài. Với những nỗ lực và quyết tâm, Việt Nam có thể trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực vũ trụ trong tương lai.

Ngày 24 tháng 7, Báo Tiền Phong đã tổ chức một buổi tọa đàm với chủ đề ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’. Sự kiện này tập trung vào việc khẳng định vai trò quan trọng của ngành công nghệ vũ trụ và đề cập đến những thách thức mà ngành này đang phải đối mặt. Trong khuôn khổ buổi tọa đàm, các chuyên gia và khách mời đã thảo luận về những giải pháp cần thiết để thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ then chốt này.

Tại buổi tọa đàm, Nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, đã phát biểu khai mạc. Ông cho biết trong thế kỷ XXI, công nghệ vũ trụ không chỉ còn giới hạn trong các chương trình khám phá không gian của một số ít quốc gia. Ngành công nghệ này đã vươn lên trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển của nhiều nền kinh tế hiện đại. Các ứng dụng của công nghệ vũ trụ hiện nay đã trở nên đa dạng và thiết thực, bao gồm dự báo thời tiết, phòng chống thiên tai, viễn thông, phát triển nông nghiệp thông minh, giám sát môi trường, quy hoạch đô thị, hỗ trợ logistics, cũng như trong lĩnh vực an ninh và quốc phòng.

Ông Sưởng cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của công nghệ vũ trụ thông qua số liệu từ một báo cáo mới nhất của Space Foundation. Theo báo cáo này, kinh tế vũ trụ toàn cầu trong năm 2024 đã đạt gần 613 tỷ USD và dự kiến sẽ vượt qua mốc 1.000 tỷ USD vào năm 2030. Điều này không chỉ cho thấy tốc độ tăng trưởng ấn tượng mà còn khẳng định tiềm năng to lớn của ngành công nghệ vũ trụ trong tương lai.

Về tình hình phát triển công nghệ vũ trụ tại Việt Nam, ông Sưởng nhận định rằng mặc dù vẫn còn ở giai đoạn đầu, Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể. Ông bày tỏ tin tưởng rằng với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, cùng với nỗ lực không ngừng của các cơ quan, doanh nghiệp, và đội ngũ khoa học công nghệ, Việt Nam hoàn toàn có thể từng bước làm chủ công nghệ vũ trụ. Điều này không chỉ giúp đất nước đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo quốc phòng – an ninh, mà còn nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Trong khuôn khổ buổi tọa đàm, các chuyên gia và khách mời đã thảo luận về những cơ hội và thách thức trong việc phát triển công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Họ cũng đưa ra đề xuất về các cơ chế chính sách cần thiết và các mô hình hợp tác hiệu quả. Mục tiêu là thúc đẩy quá trình hình thành một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, trong đó lĩnh vực công nghệ vũ trụ đóng vai trò quan trọng.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ mạnh mẽ cho sự phát triển của công nghệ vũ trụ. Điều này đòi hỏi sự tham gia tích cực của các cấp chính quyền, các tổ chức nghiên cứu, và doanh nghiệp trong việc tạo ra môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo và đầu tư vào công nghệ vũ trụ.

Cuối cùng, buổi tọa đàm đã khẳng định vai trò chiến lược của công nghệ vũ trụ trong sự phát triển của một quốc gia. Với việc đẩy mạnh ứng dụng và phát triển công nghệ vũ trụ, Việt Nam có thể mở ra những cơ hội mới cho sự phát triển bền vững và nâng cao vị thế quốc tế.