Kiểm toán Nhà nước vừa công bố kết quả kiểm toán tổng hợp năm 2024, chỉ ra nhiều vấn đề bất cập trong hoạt động của các tổ chức tài chính ngân hàng. Theo báo cáo, trong năm 2023, Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, đạt được mục tiêu kiểm soát lạm phát ở mức 3,25%, ổn định tỷ giá và đảm bảo thanh khoản cho hệ thống ngân hàng, góp phần hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, kiểm toán đã chỉ ra nhiều tồn tại và bất cập đáng lo ngại trong hoạt động của các ngân hàng. Cụ thể, cơ cấu tín dụng chưa đúng định hướng ưu tiên, với dư nợ tín dụng bất động sản cuối năm 2023 tăng 11,8% so với cuối năm 2022, trong đó đầu tư bất động sản tăng 35,4%, gấp 2,5 lần mức tăng trưởng chung của toàn ngành. Chất lượng tín dụng có chiều hướng suy giảm, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho hệ thống.

Đặc biệt, nợ xấu của nhóm khách hàng có dư nợ cấp tín dụng trên 500 tỷ đồng tăng cao về cả tỷ lệ và dư nợ, chủ yếu tập trung tại Ngân hàng SCB và một số ngân hàng khác. Ngân hàng Nhà nước đã thực hiện 4 lần điều chỉnh giảm các mức lãi suất điều hành với mức giảm từ 0,5%/năm đến 2%/năm. Tuy nhiên, chênh lệch giữa lãi suất cho vay bình quân và lãi suất huy động bình quân năm 2023 vẫn còn trên 4%.

Chương trình hỗ trợ lãi suất theo Nghị định số 31/2022/NĐ-CP ngày 20/5/2022 của Chính phủ đã kết thúc với số tiền hỗ trợ lãi suất chỉ đạt 1.216 tỷ đồng, tương đương 3,04% kế hoạch. Điều này cho thấy chương trình hỗ trợ lãi suất chưa đạt được mục tiêu kỳ vọng.

Kiểm toán Nhà nước cũng chỉ ra một số đơn vị đầu tư tài chính không hiệu quả hoặc hiệu quả thấp. Chẳng hạn, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có Công ty Cho thuê tài chính I – Agribank lỗ lũy kế tại 31/12/2023 là 783,1 tỷ đồng. Công ty Cho thuê tài chính II – Agribank đã bị tuyên bố phá sản, chấm dứt hoạt động.

Kết quả kiểm toán tại một số ngân hàng cho thấy việc phân loại nhóm nợ còn chưa chính xác. Một số ngân hàng còn có sai sót về trình tự, thủ tục cho vay, điển hình là việc thẩm định sơ sài, định kỳ chưa đánh giá lại tài sản bảo đảm, thiếu chứng từ giải ngân/tài liệu chứng minh mục đích sử dụng vốn.

Tại Ngân hàng Chính sách xã hội, vẫn còn tồn tại tình trạng các trường hợp cho vay giải quyết việc làm không đúng đối tượng, cho vay vượt hạn mức, hỗ trợ lãi suất chưa đúng quy định. Một số chi nhánh có tỷ lệ nợ quá hạn, nợ khoanh cao so với bình quân toàn hệ thống.

Trước những tồn tại và bất cập được chỉ ra, Kiểm toán Nhà nước đề nghị các ngân hàng cần tăng cường công tác quản lý, giám sát và kiểm tra để đảm bảo an toàn và hiệu quả hoạt động. Đồng thời, cần có các biện pháp để tăng cường chất lượng tín dụng, giảm nợ xấu và nâng cao hiệu quả đầu tư tài chính.

Các Kiểm toán Nhà nước mong muốn các đơn vị được kiểm toán và các bên liên quan nghiêm túc rút kinh nghiệm và thực hiện đầy đủ các kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước.

Kiểm toán Nhà nước vừa công bố báo cáo kiểm toán hoạt động quản lý điều hành vận tải hành khách công cộng có sự trợ giá của Nhà nước giai đoạn 2022-2023. Báo cáo chỉ ra rằng tuyến buýt nhanh BRT01 tại Hà Nội, được đầu tư hàng nghìn tỷ đồng từ vốn vay Ngân hàng Thế giới, đang đối mặt với những vấn đề hiệu quả sử dụng vốn.

Tuyến BRT01 có lộ trình từ Kim Mã đến Yên Nghĩa với tổng chiều dài 14km, đi qua những tuyến đường có mật độ phương tiện cao bậc nhất Hà Nội như Giảng Võ, Láng Hạ, Lê Văn Lương, Tố Hữu, Quang Trung, Lê Trọng Tấn. Khi được đầu tư xây dựng, chính quyền thành phố Hà Nội kỳ vọng BRT sẽ trở thành một giải pháp giao thông quan trọng với sức chuyên chở lớn, tốc độ nhanh, vận hành liên tục và có khả năng thay thế phương tiện cá nhân, giảm ùn tắc giao thông.

Tuy nhiên, theo kết quả kiểm toán, mặc dù được thiết kế chạy trên làn đường riêng rộng 3,5m với tổng mức đầu tư lớn, nhưng hiệu quả khai thác của tuyến BRT01 chưa thực sự thể hiện được ưu điểm so với các tuyến xe buýt khác về vận tốc và số lượng hành khách tham gia. Đơn giá đặt hàng cho BRT01 gấp 1,85 lần so với đơn giá của buýt thường có sức chứa tương đương và 1,58 lần xe buýt điện.

Không chỉ vậy, sự hiện diện của BRT01 còn làm giảm bề rộng mặt đường cho các loại phương tiện khác tham gia giao thông, gây ảnh hưởng đến lưu thông của các phương tiện khác. Điều này cho thấy sự cần thiết phải đánh giá lại hiệu quả đầu tư và việc sử dụng vốn cho dự án này.

Kết quả kiểm toán cũng cho thấy, việc quản lý và vận hành tuyến BRT01 cần được xem xét lại để đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn và đáp ứng được kỳ vọng của người dân và chính quyền địa phương. Việc đánh giá lại hiệu quả đầu tư và việc sử dụng vốn cho dự án này là cần thiết để tránh lãng phí nguồn lực và đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn.

Trước đó, vào năm 2017, dự án tuyến buýt nhanh BRT01 đã được hoàn thành và đưa vào sử dụng với tổng mức đầu tư khoảng 3.100 tỷ đồng. Dự án được Ngân hàng Thế giới tài trợ một phần. Theo các chuyên gia giao thông, để đánh giá hiệu quả của dự án, cần xem xét nhiều yếu tố như số lượng hành khách sử dụng dịch vụ, tốc độ di chuyển, mức độ an toàn và tiện ích của hành khách.

Ngoài ra, cũng cần đánh giá các tác động tiêu cực của dự án, chẳng hạn như ảnh hưởng đến giao thông và môi trường. Vì vậy, việc làm rõ hiệu quả sử dụng vốn của tuyến BRT01 là cơ sở quan trọng cho việc lập kế hoạch và triển khai các dự án tương tự trong tương lai.

Kết quả kiểm toán doanh nghiệp nhà nước cho thấy nhiều tập đoàn, tổng công ty có khoản lỗ lớn. Mới đây, Kiểm toán Nhà nước đã báo cáo Quốc hội về kết quả kiểm toán chủ yếu năm 2024. Theo đó, kết quả kiểm toán doanh nghiệp nhà nước cho thấy 9/9 tập đoàn, tổng công ty được kiểm tra đều có lãi, một số đơn vị đạt tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu trên 10%, thậm chí vượt 20%. Tuy nhiên, việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản của các doanh nghiệp còn nhiều hạn chế.

Phần lớn các đơn vị còn sai sót trong công tác hạch toán, kê khai nghĩa vụ với ngân sách Nhà nước. Qua kiểm toán, điều chỉnh tài sản, nguồn vốn, doanh thu, chi phí. Một số đơn vị chưa xây dựng quy chế quản lý tiền, quản lý dòng tiền chưa hiệu quả. Việc quản lý nợ chưa chặt chẽ, còn phát sinh nợ phải thu quá hạn, khó đòi lớn. Tỷ lệ đối chiếu thấp. Trong khi đó, việc tạm ứng tồn đọng nhiều năm chưa thu hồi; bán hàng, đặt cọc cho nhà cung cấp không có bảo lãnh, tài sản đảm bảo; trích lập dự phòng nợ phải thu khó đòi không đúng quy định…

Bên cạnh đó, hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu cao; chưa chi trả đầy đủ cổ tức; chưa được góp đủ vốn điều lệ hoặc có vốn chủ sở hữu lớn hơn vốn điều lệ nhưng chưa được phê duyệt phương án tăng vốn. Thậm chí, một số đơn vị bị đưa vào diện giám sát tài chính đặc biệt. Kết quả kiểm toán cũng cho thấy một số đơn vị đầu tư tài chính hiệu quả chưa cao, hoạt động sản xuất kinh doanh không hiệu quả, thua lỗ.

Cụ thể, Công ty mẹ – TKV có 4 khoản đầu tư vào công ty con có lỗ lũy kế tại thời điểm 31/12/2023 là hơn 412 tỷ đồng. Vốn góp của công ty mẹ là hơn 1.759 tỷ đồng. Tổng công ty khoáng sản TKV có 1 khoản đầu tư không bảo toàn vốn và 3 khoản đầu tư vào công ty con chưa chia cổ tức do lợi nhuận sau phân phối không đủ chia cổ tức hoặc có lãi nhưng còn lỗ lũy kế.

Công ty mẹ – HUD có Công ty CP Đầu tư xây dựng đô thị Việt Nam lỗ lũy kế 14,4 tỷ đồng… Nhiều khoản đầu tư của tập đoàn, tổng công ty vào công ty liên doanh, liên kết, đầu tư dài hạn khác bị thua lỗ. Cụ thể, Công ty mẹ – Vinapharm có CTCP Dược phẩm Trung ương 2 ghi nhận lỗ lũy kế hơn 122 tỷ đồng tính đến 31/12/2023. CTCP Dược Davina lỗ 18,39 tỷ đồng.

Công ty mẹ – HUD có CTCP Sài Gòn – Rạch Giá lỗ lũy kế gần 124,5 tỷ đồng. CTCP Khách sạn và du lịch Bảo Việt lỗ hơn 73 tỷ đồng. Công ty mẹ – Vinataba có 3/6 công ty liên doanh, liên kết lỗ lũy kế 225,6 tỷ đồng và một khoản đầu tư dài hạn khác là 13,18 tỷ đồng.

Tổng công ty Sonadezi có CTCP Cấp nước Đồng Nai đầu tư góp vốn vào CTCP Cấp nước Gia Tân 50 tỷ đồng. Chiếm 10,47% vốn điều lệ, phải trích lập dự phòng 16,47 tỷ đồng. Công ty mẹ Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) có một khoản đầu tư phải trích lập dự phòng 100% tương ứng 55,87 tỷ đồng.

Ngoài ra, kết quả kiểm toán Chuyên đề việc thực hiện quyền, trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu theo quy định Nghị định số 10/2019/NĐ-CP giai đoạn 2022-2023 tại Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (UBQLVNN) cho thấy, đến tháng 8/2024 còn 3/19 đề án cơ cấu lại doanh nghiệp giai đoạn 2021-2025. Hai/19 kế hoạch sản xuất kinh doanh và đầu tư giai đoạn 2021-2025 và 4/19 chiến lược phát triển của các doanh nghiệp chưa được phê duyệt.

Có đến 10/12 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước chưa được đánh giá, xếp loại năm 2023 và 1 doanh nghiệp chưa được đánh giá, xếp loại năm 2022. Chưa hoàn thành phê duyệt quyết toán cổ phần hóa theo quy định. Đáng chú ý, theo báo cáo tài chính năm 2023 của các đơn vị, lỗ lũy kế tại ngày 31/12/2023 của Tổng công ty Cà phê Việt Nam là 738,8 tỷ đồng. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) lỗ lũy kế 50.611 tỷ đồng. Tập đoàn Hoá chất Việt Nam lỗ lũy kế 884,39 tỷ đồng.

Kết quả kiểm toán chuyên đề tại Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) cũng cho thấy, SCIC đã thoái vốn tại 37/77 doanh nghiệp với tổng giá vốn là 2.801/12.821 tỷ đồng. Bằng 21,8% kế hoạch 5 năm trong giai đoạn 2021-2023. SCIC đã bán hết vốn tại 50 doanh nghiệp nhưng chưa thu hồi hết cổ tức, lợi nhuận được chia 23,8 tỷ đồng.

Ngoài ra, quá trình bán vốn còn trường hợp xác định giá trị quyền sử dụng đất để tính giá trị vốn nhà nước không đúng quy định hoặc đơn vị tư vấn xác định chưa đầy đủ giá trị vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp. Một số khoản SCIC trực tiếp đầu tư cũng không hiệu quả. Khi có 3/14 doanh nghiệp lỗ lũy kế tại ngày 31/12/2023 là 32.581,9 tỷ đồng; 2/14 doanh nghiệp không chia cổ tức, lợi nhuận trong giai đoạn 2019-2023.

SCIC chưa hoàn tất cổ phần hóa tại một số đơn vị. Chưa tiếp nhận đầy đủ quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại 5 doanh nghiệp do hai bộ bàn giao; chưa xây dựng kế hoạch và giải pháp thực hiện tái cơ cấu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tại một số doanh nghiệp tiếp nhận. Đến 31/12/2023, SCIC chưa phê duyệt chiến lược, kế hoạch đầu tư phát triển 5 năm giai đoạn 2021-2025 của 4/4 doanh nghiệp do đơn vị này nắm giữ 100% vốn điều lệ.

Việc xây dựng phương án tăng vốn điều lệ trình cấp có thẩm quyền của SCIC cũng chưa đầy đủ, rõ ràng; người đại diện vốn lập và gửi báo cáo giám sát tài chính chậm. Một số quy định liên quan đến thẩm quyền, trách nhiệm của UBQLVNN và SCIC chưa thống nhất như việc bổ sung vốn, thoái vốn tại công ty con, công ty liên kết; vốn nhà nước, vốn doanh nghiệp tại các doanh nghiệp do SCIC nhận bàn giao.

Chiều ngày 17/7, tại trụ sở Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã có buổi tiếp đón Chủ tịch Kiểm toán Nhà nước Lào, ông Viengthavisone Thephachanh, cùng Đoàn đại biểu cấp cao Kiểm toán Nhà nước Lào đang thăm và làm việc tại Việt Nam.

Trong buổi tiếp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá cao mối quan hệ hợp tác chặt chẽ, hiệu quả và thiết thực giữa Kiểm toán Nhà nước Việt Nam và Kiểm toán Nhà nước Lào trong thời gian qua. Ông nhấn mạnh sự hợp tác này không chỉ thể hiện qua các hoạt động đa phương, phối hợp đào tạo, chia sẻ kinh nghiệm mà còn trong việc triển khai dự án văn phòng điện tử từ năm 2022 đến 2024. Dự án này được thực hiện với sự hỗ trợ của Kiểm toán Nhà nước Việt Nam và các đối tác quốc tế đã góp phần quan trọng vào việc hiện đại hóa công tác điều hành tại Kiểm toán Nhà nước Lào.

Ông Viengthavisone Thephachanh bày tỏ sự trân trọng đối với sự giúp đỡ, hỗ trợ tích cực mà Kiểm toán Nhà nước Việt Nam đã dành cho Lào. Ông cho biết, sau khi Hiến pháp Lào được sửa đổi, nhiệm vụ mới của kiểm toán trong việc tham gia ý kiến tham mưu lập kế hoạch dự toán ngân sách nhà nước hằng năm đã được bổ sung. Do đó, chuyến thăm và làm việc lần này của ông mong muốn được chia sẻ kinh nghiệm từ phía Việt Nam về việc theo dõi và thúc đẩy việc thực hiện kiến nghị kiểm toán cũng như tham mưu lập dự toán ngân sách hằng năm.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định sự ủng hộ và mong muốn hai cơ quan Kiểm toán Nhà nước tăng cường hợp tác, đặc biệt trong việc chia sẻ kinh nghiệm lập pháp, giám sát ngân sách và hoàn thiện thể chế quản lý tài chính công. Ông cũng nhấn mạnh Việt Nam rất coi trọng công tác phòng chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí và Kiểm toán Nhà nước đóng vai trò rất quan trọng trong việc kiểm toán tại các bộ, ngành và địa phương. Vì vậy, hai bên có thể chia sẻ kinh nghiệm quý báu về lĩnh vực này.

Cũng trong chiều cùng ngày, tại Nhà Quốc hội, Ban Thường vụ Đảng ủy Quốc hội đã tổ chức Hội nghị để cho ý kiến về công tác chuẩn bị tổ chức Đại hội đại biểu Đảng bộ Quốc hội lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030. Hội nghị do Bí thư Đảng ủy Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì.