Nhờ sự bùng nổ của thị trường tiền điện tử, chỉ trong 4 năm ngắn ngủi, Sam Bankman-Fried đã trở thành tỷ phú tự thân dưới 30 tuổi giàu nhất thế giới và là một trong những tên tuổi lớn nhất trong lĩnh vực tiền điện tử. . Sam thậm chí còn có kế hoạch lấn sân sang lĩnh vực tài chính chính thống.

Một tháng trước, Sam vẫn là chủ sở hữu của sàn giao dịch tiền điện tử FTX, công ty thương mại Alameda Research với số tiền 15,6 tỷ USD. Và hiện tại, tất cả những gì tỷ phú này có là 100.000 USD trong tài khoản ngân hàng và danh hiệu ” cựu CEO của FTX ” sau khi sàn giao dịch FTX tuyên bố phá sản mới đây . Sam gần như không còn gì trong tay. Khối tài sản khổng lồ mà anh phải mất 4 năm mới tích cóp được đã “không cánh mà bay” chỉ trong 1 ngày.

Những ngày đầu tiên của cuộc sống

Sam Bankman-Fried lớn lên ở Thung lũng Silicon trong một gia đình có cha mẹ là giáo sư luật danh tiếng của Đại học Stanford. Khi còn nhỏ, ông đam mê cờ vua và cầu.

Sam học vật lý tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT). Trong những ngày còn đi học, Sam tự mô tả mình là một người cẩu thả, thường xuyên đi muộn và chỉ làm việc tổng cộng một tiếng rưỡi mỗi ngày.

Sau khi tốt nghiệp, Sam làm việc cho Jane Street, một công ty thương mại toàn cầu. Đây là nơi anh học nghệ thuật kinh doanh chênh lệch giá, một hình thức kinh doanh trong đó các thương nhân mua tài sản với giá thấp ở một thị trường và sau đó bán chúng với giá cao hơn ở một thị trường khác.

Trong ba năm làm việc tại Jane Street, Bankman-Fried đã quyên góp một nửa số tiền kiếm được của mình cho các tổ chức từ thiện và phúc lợi động vật. Sau đó, anh rời công ty để làm việc cho Trung tâm Lòng vị tha Hiệu quả, một dự án hoạt động với mục đích tìm ra cách mang lại lợi ích cho người khác nhiều nhất có thể.

Năm 2017, thị trường tiền điện tử bùng nổ và mọi người bắt đầu giao dịch trên các sàn giao dịch tư nhân. Sam nhanh chóng tìm thấy một vài sàn giao dịch có giá tiền xu cao hơn những sàn khác. Vì vậy, anh ta đã sử dụng các kỹ năng chênh lệch giá của mình để kiếm lợi nhuận. Tháng 10 năm đó, Sam Bankman-Fried thành lập sàn giao dịch tiền điện tử Alameda Research ở Berkeley, California.

Alameda nhanh chóng thành công và Bankman-Fried trở nên nổi tiếng nhờ những làn sóng mà ông tạo ra trong ngành công nghiệp tiền điện tử. Vào thời kỳ đỉnh cao, Alameda đã “di chuyển” gần 15 triệu USD mỗi ngày giữa các thị trường. Năm 2018, Sam chuyển đội ngũ công ty đến Hong Kong khi nhận thấy luật lệ ở đây có phần lỏng lẻo hơn ở Mỹ.

Sàn giao dịch FTX ra đời

Sau khi kiếm được tiền từ các giao dịch, tham vọng của Sam cũng lớn hơn. Anh bắt đầu có ý tưởng xây dựng một “sân chơi” cho riêng mình thay vì giao dịch trên các sàn khác của thị trường.

Đầu năm 2019, Sam và nhóm của anh ấy bắt tay vào xây dựng sàn giao dịch tiền điện tử của riêng họ. Sau 4 tháng làm việc chăm chỉ, nhóm đã ra mắt FTX vào tháng 5 năm 2019.

FTX nhanh chóng đạt được thành công nhờ các tính năng hiệu quả như phí giao dịch thấp và cho phép các nhà giao dịch sử dụng tiền mặt làm tài sản thế chấp cho tiền xu . Vào năm 2020, Sam đã mở một chi nhánh FTX nhỏ ở Mỹ với tham vọng chiếm thị phần lớn trên thị trường tiền điện tử của Mỹ.

Vào tháng 9 năm 2021, Sam quyết định chuyển hoạt động của FTX đến Bahamas, nằm ở phía đông nam California. Tại nơi này, FTX có thể hoạt động ngoài tầm kiểm soát của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC).

Theo Bloomberg, vào năm 2020, trung bình mỗi ngày có 1 tỷ USD được giao dịch trên nền tảng này. FTX chỉ mất một số tiền nhỏ cho mỗi giao dịch. Riêng năm 2021 , Sam kiếm được 350 triệu USD lợi nhuận từ FTX và 1 tỷ USD từ Alameda.

Các nhà đầu tư lớn như quỹ Vision của SoftBank Group , Tiger Global, Sequoia Capital và BlackRock bắt đầu rót vốn vào FTX.

Theo Forbes, đến đầu năm 2022, FTX và các hoạt động tại Hoa Kỳ của nó được các nhà đầu tư định giá khoảng 40 tỷ USD. Ở thời kỳ đỉnh cao, ông chủ của FTX sở hữu khối tài sản trị giá 26 tỷ USD và là tỷ phú tự thân dưới 30 tuổi giàu nhất thế giới trong lĩnh vực tiền điện tử.

Trong thời gian này, Sam tiếp tục quyên góp cho các tổ chức từ thiện. Ông từng chia sẻ, ông chỉ giữ lại 1% thu nhập hoặc ít nhất 100.000 USD mỗi năm. Sam được biết đến với lối sống giản dị. Chủ sàn FTX sống cùng bạn, ăn chay trường và đi bằng chiếc Toyota Corolla.

Đế chế tiền ảo sụp đổ

Với những thành tựu mà công ty Alameda và sàn giao dịch FTX đã đạt được trong 4 năm qua, ai cũng nghĩ rằng Sam sẽ tiếp tục thành công hơn nữa. Tuy nhiên, vào đầu tháng 11, ấn phẩm tiền điện tử CoinDesk đã công bố bảng cân đối kế toán cho thấy tình hình tài chính của Alameda Research không còn ổn định.

Báo cáo cho thấy hầu hết tài sản của Alameda được gắn với mã thông báo nội bộ của FTX, FTT. Trong bối cảnh thị trường tiền điện tử “rắc rối”, các nhà giao dịch bắt đầu lo lắng rằng giá trị của FTT sẽ đột ngột giảm xuống.

Changpeng Zhao, người điều hành sàn giao dịch tiền ảo Binance và là đối thủ của FTX, ngay sau khi tuyên bố sẽ bán FTT do Binance nắm giữ. Cùng với đó, các nhà giao dịch bắt đầu đổ xô rút tất cả các giao dịch khỏi sàn giao dịch điện tử FTX.

Vào cuối ngày, Sam phải dựa vào Binance để đảm bảo FTX, nhưng thỏa thuận đã không thành công. Theo Bloomberg, tài sản cá nhân của Sam đã giảm 94% xuống còn khoảng 1 tỷ USD. Hai ngày sau, ông tuyên bố từ chức CEO của FTX. Đồng thời, FTX, Alameda Research và 130 công ty liên quan khác đã nộp đơn xin phá sản theo Chương 11 của Bộ luật Phá sản Hoa Kỳ.

John Ray, tân CEO của FTX, cho biết ông chưa từng gặp trường hợp nào mất kiểm soát hoàn toàn và không có nguồn tài chính đáng tin cậy như trường hợp của sàn tiền ảo FTX.

Một hồ sơ đề ngày 19/11 cho thấy sàn tiền ảo FTX bị sập khiến 1 triệu khách hàng và nhà đầu tư khác bị thiệt hại nặng nề. Tổng nợ phải trả của FTX lên tới 8,9 tỷ USD. Trong đó có 50 khoản nợ lớn nhất với tổng số tiền gần 3,1 tỷ USD.

Về phần Sam Bankman-Fried, từ một CEO với tài sản ròng 15,6 tỷ USD, ông biến thành “con nợ nặng ký” với tài khoản vỏn vẹn 100.000 USD. Trên Good Morning America, Sam chia sẻ rằng anh ấy có thể đã ngăn chặn sự sụp đổ của FTX nếu anh ấy dành một giờ mỗi ngày để quản lý rủi ro.

Quỹ Tầm nhìn của Softbank từng được biết đến như một hậu thuẫn đắc lực cho các công ty khởi nghiệp. Khi lần đầu tiên ra mắt vào năm 2017, Quỹ đã huy động được 100 tỷ USD. Hai năm sau, Softbank tiếp tục thành lập Quỹ Vision 2 trị giá 108 tỷ USD. Tuy nhiên, sau hơn 5 năm hoạt động, quỹ từ lãi kỷ lục 66 tỷ USD đã giảm xuống lỗ 1,5 tỷ USD trong quý 2 năm nay.

Hiện tại, dù đã có lãi sau nhiều tháng, SoftBank vẫn phải chịu khoản lỗ gần 10 tỷ USD trong hoạt động đầu tư mạo hiểm, bao gồm 2 Quỹ Tầm nhìn và Quỹ đầu tư tại Mỹ Latinh. Một đại diện của công ty cho biết, từ tháng 4 đến tháng 9 năm nay, khoản lỗ trong đầu tư mạo hiểm đã lên tới 3.350 tỷ yên (24,53 tỷ USD).

Trong buổi công bố báo cáo tài chính ngày 11/11, Masayoshi Son , Chủ tịch kiêm CEO của Softbank, thừa nhận công ty nên “ở chế độ phòng thủ”. Vì vậy, ông Son đã đề cử Giám đốc tài chính Yoshimitsu Goto của SoftBank thay ông xử lý báo cáo tài chính quý tương lai.

Ngoài ra, ông còn công bố thông tin gây sốc là Vision Fund đã đầu tư 100 triệu USD vào FTX và số tiền này đã “bốc hơi” sau khi sàn FTX phá sản vào đầu tháng 11.

Ngoài ra, SoftBank từng cung cấp vốn dài hạn cho CEO Son để đầu tư vào lĩnh vực công nghệ. Nhưng sự sa sút của lĩnh vực này đã khiến tỷ phú 65 tuổi nợ tập đoàn 4,7 tỷ USD tính đến ngày 17/11.

Trước tình hình hiện tại, nhiều nhà đầu tư đang đặt câu hỏi liệu mảng kinh doanh đầu tư mạo hiểm của Softbank có còn lấy lại được danh hiệu “người chống lưng đắc lực” hay không.

Khủng hoảng quản lý cấp cao

Mặc dù các CEO trong ngành đánh giá Son là người có “tầm nhìn xa trông rộng”, người có nhiều ý tưởng lớn, nhưng không dễ để đưa những ý tưởng đó vào cuộc sống.

Vào tháng 7, Rajeev Misra, người đã điều hành Quỹ Tầm nhìn trong nhiều năm, thông báo rằng ông sẽ lùi lại “phía sau hậu trường” để đảm nhận một chức vụ thấp hơn. Theo Business Insider, Misra đang lên kế hoạch thành lập một quỹ đầu tư riêng cùng với một số đối tác cấp cao khác.

Ông Misra từng là quản lý bộ phận trái phiếu của Deutsche Bank trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Năm 2016, Misra đã giúp SoftBank vượt qua nhiều rào cản lớn trong việc mua lại công ty thiết kế chip có giá trị ARM. trị giá 32 tỷ USD. Đồng thời, ông cũng đóng vai trò lớn trong việc thuyết phục quỹ đầu tư nhà nước Ả-rập Xê-út trở thành đối tác của Vision Fund.

Không chỉ Rajeev Misra, nhiều CEO của Softbank cũng “bỏ rơi” Softbank. Yanni Pipilis và Munish Varma, hai đối tác quản lý của Quỹ Tầm nhìn, sẽ tham gia quỹ đầu tư mới của Misra. Đồng thời, một trong những nhà đầu tư trách nhiệm hữu hạn của Quỹ Tầm nhìn 1, Công ty Đầu tư Mubadala, đang hỗ trợ quỹ mới của Misra.

Một nhà đầu tư ở London tiết lộ rằng Misra đã thành lập quỹ mới bằng cách “soạn thảo” các đồng nghiệp cũ và các đối tác hạn chế trong khi vẫn giám sát Quỹ Tầm nhìn.

Kể từ năm 2010, 10 nhà quản lý cấp cao của SoftBank đã từ chức, bao gồm đối tác cấp cao của Quỹ Vision Deep Nishar, Giám đốc điều hành Marcelo Claure, Giám đốc chiến lược Katsunori Sago, v.v.

Thị trường không mấy thuận lợi

Chiến lược đầu tư mạo hiểm trong tương lai của SoftBank vẫn còn nhiều điểm vướng mắc. Năm 2017, khi lãi suất thấp, Softbank có thể dễ dàng chi số tiền khổng lồ hậu thuẫn cho các startup nâng mức định giá lên hàng tỷ USD. Công ty thường đầu tư vào các công ty khởi nghiệp trong cùng lĩnh vực, chẳng hạn như ứng dụng gọi xe.

Hiện nay, trong bối cảnh lãi suất ngày càng tăng và nền kinh tế đứng trước nguy cơ suy thoái, các nhà đầu tư thường cực kỳ thận trọng với các khoản đầu tư mang tính đầu cơ cao vào các startup công nghệ. Tuy nhiên, đây là một phần cơ bản trong danh mục đầu tư của Quỹ Tầm nhìn.

SoftBank đã cố gắng bảo vệ các khoản đầu tư lớn nhất của mình trong những ngày đầu của cuộc khủng hoảng. Điển hình, khi kế hoạch IPO của Wework vào năm 2019 thất bại, tập đoàn Nhật Bản tung gói cứu trợ hàng tỷ USD cho startup này.

Đồng sáng lập một startup khác được SoftBank hậu thuẫn tiết lộ, khi họ gặp khó khăn, nhà đầu tư “đẩy thanh khoản gấp” và “triển khai lượng lớn nhân lực” để tạo cơ hội cho nhà đầu tư. doanh nghiệp không nhất thiết phải làm như vậy.

Tuy nhiên, một vấn đề được đặt ra là liệu SoftBank có còn “giải cứu” các startup trong bối cảnh hiện nay hay không? Ví dụ, Klarna, một công ty dịch vụ “mua ngay trả sau”, được định giá 46 tỷ USD sau khi huy động thành công 639 triệu USD trong vòng cấp vốn từ Quỹ Tầm nhìn 2 vào năm ngoái. Giờ đây, định giá của Klarna đã giảm 85%, từ 46 tỷ USD xuống còn 6,7 tỷ USD và phải cắt giảm quy mô vào tháng Bảy.

Những cái tên khác trong danh mục đầu tư của SoftBank cũng phải cắt giảm nhân sự là GoPuff, OneTrust, Cameo và Remote.

Richard Windsor, nhà sáng lập hãng nghiên cứu Radio Free Mobile, cho rằng Softbank đã thất bại trong việc “giải cứu” WeWork nên tập đoàn này sẽ không sẵn sàng đánh cược và nhận kết quả tương tự.

Lối đi nào cho SoftBank?

Kết quả từ chiến lược kinh doanh của SoftBank thể hiện rõ vào tháng 8/2022 khi tập đoàn này báo lỗ 23,4 tỷ USD, trong đó 17,3 tỷ USD là khoản lỗ của Quỹ Tầm nhìn.

Trong một bài thuyết trình vào tháng 11, CEO Son thừa nhận thật sai lầm khi “đổ xô” mua các công ty khởi nghiệp khi thị trường đang lên. Ông cho biết sẽ giảm đầu tư, cắt giảm chi phí để điều chỉnh, kể cả cắt giảm nhân sự của Quỹ Tầm nhìn.

Hiện tại, SoftBank vẫn khá lạc quan về danh mục đầu tư của mình. Trong báo cáo tài chính tháng 8, Giám đốc tài chính Navneet Govil của Quỹ Tầm nhìn cho biết tính đến ngày 30 tháng 6, 95% công ty khởi nghiệp trong danh mục đầu tư của họ có “đường băng tiền mặt” (khoảng thời gian mà một công ty có thể duy trì khả năng tồn tại của mình). khả năng thanh toán mà không cần huy động thêm bất kỳ khoản tiền nào) trong 12 tháng.

Trong khi đó, Elliott Management, công ty nắm giữ 2,5 tỷ USD cổ phần của SoftBank khi đại dịch bắt đầu, đã bán phần lớn cổ phần trong năm nay. Công ty đã mất niềm tin vào khả năng mang lại giá trị cho cổ đông của Son khi có tin đồn rằng SoftBank đang xem xét tư nhân hóa.

Theo Wall Street Journal, hồi tháng 9, SoftBank đã đưa ra ý tưởng thành lập Quỹ Tầm nhìn thứ ba, và quỹ này sẽ giúp CEO Son cũng như công ty có cơ hội “xoay chuyển tình thế”. Tuy nhiên, có vẻ như nhiều nhà đầu tư cùng với nhà đầu tư trách nhiệm hữu hạn hay kể cả nhà đầu tư tổ chức không mấy mặn mà với thương vụ này.