Jeep, biểu tượng của sự tự do và thịnh vượng trong ký ức của nhiều người Trung Quốc thuộc thế hệ 8X, đã trở thành một phần của quá khứ. Liên doanh GAC Fiat Chrysler Automobiles, đơn vị sản xuất và phân phối xe Jeep tại Trung Quốc, đã chính thức tuyên bố phá sản vào ngày 8/7 vừa qua. Đây là liên doanh đầu tiên giữa một tập đoàn nước ngoài và công ty Trung Quốc bị khai tử trên thị trường ô tô nội địa.

Khi Jeep chính thức sản xuất nội địa tại Trung Quốc vào năm 2015, thương hiệu Mỹ này nhanh chóng chiếm được cảm tình của giới trẻ thành thị. Chỉ sau 2 năm, doanh số Jeep tại Trung Quốc đạt đỉnh với 220.000 xe bán ra. Tuy nhiên, ánh hào quang của Jeep nhanh chóng phai nhạt do người tiêu dùng bắt đầu phàn nàn về chất lượng xe và thị trường ô tô Trung Quốc chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ với làn sóng xe điện và công nghệ thông minh.

Đến năm 2021, doanh số của liên doanh này tụt xuống còn hơn 20.000 xe. Một năm sau, doanh nghiệp tuyên bố phá sản khi khoản nợ lên đến hơn 4 tỷ nhân dân tệ. Ngay cả nhà máy cũng không thể bán được, cho thấy mức độ thất bại toàn diện.

Jeep không đơn độc trong làn sóng thoái trào. Thị phần của các liên doanh ô tô nước ngoài tại Trung Quốc đã giảm từ hơn 50% năm 2018 xuống chỉ còn 27,5% trong năm 2024. Nguyên nhân chính là sự trỗi dậy mạnh mẽ của xe năng lượng mới.

Giới trẻ Trung Quốc ngày nay ngày càng chuộng thiết kế hiện đại, tiện nghi số và khả năng tùy biến cao – những yếu tố mà xe nội địa làm tốt hơn hẳn. Trong khi đó, phần lớn các hãng xe liên doanh vẫn chỉ đưa vào thị trường Trung Quốc những mẫu xe ‘copy-paste’ từ châu Âu hoặc Mỹ, không phù hợp với thị hiếu nội địa đang thay đổi chóng mặt.

Ngay cả những thương hiệu sang trọng như BMW, Mercedes-Benz hay Audi, từng được xem là ‘biểu tượng đẳng cấp’, cũng đang dần mất điểm. Ngày càng nhiều xe sang cũ như Audi hay BMW được rao bán giá rẻ trên thị trường xe cũ, trở thành lựa chọn ‘bình dân’ cho thế hệ Gen Z có thu nhập hạn chế.

Ngược lại, nhóm khách hàng chính của thị trường xe mới, những người trong độ tuổi 35 đến 45, lại chuộng xe điện nội địa với thiết kế rộng rãi, nhiều công nghệ và chi phí vận hành thấp. Muốn tồn tại, các hãng xe liên doanh buộc phải đầu tư mạnh vào R&D bản địa ngay tại Trung Quốc.

Xuất khẩu ô tô của Trung Quốc đang tăng trưởng đột biến, định hình lại thị trường ô tô toàn cầu và gây ra cuộc chiến giá cả trên khắp các showroom xe từ Mexico đến Malaysia. Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc dường như đang tìm cách giảm bớt sự cạnh tranh khốc liệt đang làm cạn kiệt lợi nhuận. Tờ Nhân dân Nhật báo, một cơ quan truyền thông do Đảng Cộng sản kiểm soát, đã tuyên bố rằng họ không thấy có bên nào chiến thắng trong cuộc cạnh tranh về giá xe ô tô hiện nay ở Trung Quốc.

Ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng cơ cấu bắt nguồn từ tình trạng dư thừa công suất. Sự tăng trưởng này có thể là không thể đảo ngược đối với ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc khi ô tô sản xuất tại Trung Quốc đang chiếm lĩnh đường phố ở một số khu vực Nam Mỹ. Những chiếc xe điện giá rẻ nhưng chất lượng từ các nhà sản xuất ô tô như BYD đang chinh phục hàng ngàn người tiêu dùng ở châu Âu.

Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đang nhắm đến biên lợi nhuận cao hơn ở nước ngoài, theo Ron Zheng, đối tác tại công ty tư vấn toàn cầu Roland Berger GmbH. “Các thị trường khu vực sẽ bị ảnh hưởng, nhưng cạnh tranh về giá có thể sẽ không gay gắt như ở Trung Quốc.”

Trung Quốc hiện là nước xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới, vượt qua Nhật Bản và Đức. Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc hiện được dự đoán sẽ chiếm 30% doanh số bán ô tô toàn cầu vào năm 2030, tăng từ 21% vào năm 2024. Mức tăng trưởng xuất khẩu này được minh họa rõ nét qua các số liệu thương mại gần đây, với xuất khẩu ô tô của Trung Quốc đạt đỉnh cao mới trong năm tháng đầu năm 2025.

Tuy nhiên, thị trường nước ngoài không phải lúc nào cũng là một lựa chọn an toàn. Những biến động địa chính trị và chi phí trả trước để thiết lập hoạt động bán hàng ở nước ngoài có thể ngăn cản các công ty yếu hơn xuất khẩu. Chỉ những công ty mạnh hơn mới có thể làm được, theo Giám đốc Điều hành của AlixPartners tại Thượng Hải, Stephen Dyer.

Trong nước, cuộc chiến giá cả vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. BYD, nhà sản xuất xe năng lượng mới lớn nhất thế giới, đang dẫn đầu nhiều đợt giảm giá trong cuộc chiến giảm giá bắt đầu tại Trung Quốc vào đầu năm 2023. Khả năng cắt giảm giá sâu mà không ảnh hưởng quá mức đến tài chính của BYD, công ty có sự tích hợp theo chiều dọc sâu rộng, đang tạo ra một lợi thế đáng gờm.

Các nhà phân tích tại HSBC Holding không thấy bất kỳ sự hạ nhiệt nào trong cuộc chiến giá cả, đặc biệt là trong những tháng ấm áp. Ngành công nghiệp hiện đang trong quá trình hợp nhất sâu sắc và vẫn chưa đạt đến điểm uốn. Cuộc khủng hoảng hợp nhất có thể chỉ mới bắt đầu, với hàng trăm công ty đã ra mắt thị trường trong những năm gần đây.

BYD vẫn là nhà lãnh đạo không thể tranh cãi, nắm giữ khoảng 27% thị phần xe điện bán lẻ của Trung Quốc, nhưng vẫn còn khoảng 120 thương hiệu khác đang cạnh tranh để giành 37% thị phần. Cuộc chiến cuối cùng có thể sẽ mất nhiều thời gian hơn ở Trung Quốc do sự tham gia của chính quyền địa phương và tác động của các nhà sản xuất ô tô địa phương đối với việc làm và mạng lưới cung ứng phụ tùng ô tô.